Romatoid artrit (RA), ortalama %1′lik bir görülme sıklığıyla çok karşılaşılan bir durumdur. Bayanlarda, erkeklere oranla üç-beş kat daha fazla görülür. Bu hastalık sıklıkla 40-50 yaş ortasında görülmekte ve ayrıyeten 60 yaşından sonra da sık karşılaşılmaktadır. Çocuklar da dahil olmak üzere herkeste ortaya çıkabilir.

Romatoid artrit, eklemlerinizden daha fazlasını etkileyebilen kronik iltihaplı bir hastalıktır. Birtakım insanlarda bu durum cilt, gözler, akciğerler, kalp ve kan damarları dahil olmak üzere çok çeşitli beden sistemlerine ziyan verebilir.

Bir otoimmün bozukluk olan romatoid artrit, bağışıklık sisteminiz ezkaza kendi bedeninizin dokularına saldırdığında ortaya çıkar. Osteoartritin aşınma ve yıpranma hasarının tersine, romatoid artrit eklemlerinizin iç yüzeyini tesirler ve sonunda kemik erozyonu ve eklem deformitesine neden olabilecek ağrılı bir şişmeye neden olur. Romatoid artrit ile bağlantılı iltihap, bedenin öbür bölgelerine de ziyan verebilecek şeydir. Yeni ilaç tipleri tedavi seçeneklerini değerli ölçüde düzgünleştirirken, şiddetli romatoid artrit hala fizikî mahzurlara neden olabilir.

Romatoid artrit nasıl bir hastalıktır?

romatoid artrit nedir

Romatoid artrit (RA), en sık görülen iltihabi eklem hastalığıdır. Eklemlerin iç yüzünü döşeyen “sinovyum” isimli dokunun (zarın) iltihabı ile başlar ve kıkırdak, kemik, tendon (kiriş) ve bağlarda harabiyet yapabilir. Giderek ilerleyen hastalık, eklemlerin yanında iç organları da etkileyebilir. Ekseriyetle birden fazla eklemi fiyat, uzun periyodiktir (kronik), fakat ataklar ortasında uzun müddetli sessiz periyotlar de görülebilir. Nedeni tam olarak bilinmeyen bu hastalık, bireyden bireye de büyük farklılıklar gösterebilmektedir. Ekseriyetle genç-orta yaşlı erişkinlerin hastalığıdır ve bayanlarda erkeklere nazaran 3 kat daha fazla görülür.

Öteki eklem hastalıklarından nasıl ayrılır?

Romatoid artriti öbür eklem romatizmalarından ayıran en kıymetli özellik, kimi laboratuvar testleri ve hangi eklemleri tuttuğudur. RA ekseriyetle el bileği ve elin bir çok eklemini fiyat, fakat tırnaklara yakın uçtaki eklemler (baş parmak hariç) çok etkilenmez. Osteoartritte (kireçlenme) ve sedef hastalığına bağlı gelişen iltihaplı romatizmada ise, tam bilakis tırnağa yakın bu eklemler hastalanır.

RA’da dirsek, omuz, boyun, çene, kalça, diz, ayak bileği ve ayak eklemleri de tutulabilir. Boyun dışında omurganın başka bölgelerinde tutulum azdır. Ekseriyetle, bedenin her iki yanındaki eklemler birlikte hastalanır. Yani, sağ elde birkaç eklem şişerse, büyük olasılıkla sol el eklemlerinde de şişlik ve hareket kısıtlılığı olacak demektir.

Romatoid artritin nedeni nedir?

RA’da bağışıklık sistemi bozulmuştur. Bedenimiz kendi dokusunu yabancı üzere algılayıp buna karşı savaş başlatır. Eklemlerde iltihap hücreleri toplanır ve bu hücrelerden dokulara ziyan verecek hususlar (enzim, antikor, sitokin) salgılanır.

Genlerin rolü var mı?

RA direkt anne-babadan çocuğa geçen genetik bir hastalık değildir. Lakin RA‘ya yatkınlık hali genlerle geçiş gösterebilir. RA’lı birçok hastada HLA-DR4 ismi verilen muhakkak bir genetik belirleyicinin bulunduğu gösterilmiştir.

Enfeksiyon, romatoid artriti başlatır mı?

Birçok araştırmacı ve doktor RA’nın başlangıcında enfeksiyonun rolü olabileceğini düşünmektedir, fakat kanıtlanmış değildir. RA bulaşıcı bir hastalık değildir. Ortamda çok yaygın olarak bulunan bir mikrobun, RA’ya yatkınlığı olan şahıslarda bağışıklık sistemini bozarak hastalığa neden olduğu varsayılmaktadır.

RA’nın belirtileri nelerdir?

Romatoid artrit belirtileri şahıstan bireye büyük farklılıklar gösterebilir. Çabucak çabucak hastaların tümünde, eklem bulguları dalgalanmalar göstermekle birlikte, kronik bir biçimde devam eder. Kimi şahıslarda hastalık daha hafif seyreder; yalnızca vakit zaman ataklar olur. Kimilerinde ise daha ağır seyrederek vakit içinde ilerleyici harabiyet yapar.

Şayet RA hastalığınız varsa, tutulan eklemlerinizde ısı artışı, şişlik, hassaslık, kızarıklık ve ağrınız olacaktır. Bilhassa sabah saatlerinde besbelli olan eklem hareketlerinizde zahmet, tutukluk hissedebilirsiniz. Biz buna sabah tutukluğu – katılığı diyoruz. Müddetinin uzun oluşu hastalığınızın etkin olduğunu göstermektedir. Gün içinde genelde daha güzel olduğunuzu göreceksiniz. Hastalığınızın uzun sürmesi durumunda eklemlerinizde biçim bozuklukları oluşabilir.

RA bilhassa ataklar sırasında genel bir halsizlik yapabilir. İştah azalması, kilo kaybı, bazen hafif ateş, güçte azalma, kansızlık görülebilir. Hastaların yaklaşık %20’sinde, bedenin basınç gören bölgelerinde, cilt altında, “nodül” ismi verilen sertlikler gelişebilir. Sıklıkla dirsekte olabilirse de bedenin öteki bölgelerinde, hatta iç organlarda da görülebilir.

RA tanısı nasıl konur?

RA teşhisinin erken devirde konulabilmesi çok değerlidir. Zira, bu periyotta tedaviye başlanması, kalıcı eklem hasarını en azda fiyat. RA tanısı için, tabip tarafından detaylı öykünüzün alınması ve fizik muayenenizin yapılması gereklidir. Muhakkak laboratuvar testleri ve röntgen incelemeleri istenebilir. “Romatoid faktör” ismi verilen testin olumluluğu tanıyı takviyeler. Yüksek eritrosit sedimentasyon suratı, düşük hemoglobin (kansızlık) öteki laboratuvar bulguları ortasındadır. Unutulmaması gereken, bu testlerin sadece yol gösterici olduklarıdır. Kesin teşhis, hastanın doktor tarafından bir bütün olarak kıymetlendirilmesi ile konur.

RA nasıl tedavi edilir?

Hala RA’nın kesin tedavisi yoktur. Kullanılan prosedürler ağrıyı gidermeye, iltihabı ve eklem hasarını azaltmaya ya da durdurmaya ve hastanın işlevleri ile ömür kalitesini artırmaya yöneliktir.

RA’da ilaç tedavisi 2 kümede incelenebilir;

1. Yakınmaları gidermeye yönelik kısa tesirli ilaçlar; aspirin, steroid olmayan anti-romatizmal ilaçlar, ağrı kesiciler, gerektiğinde kortizon.
2. Uzun tesirli ilaçlar; metotreksat, leflunamid, klorokin-hidroksiklorokin, altın tuzları, siklosporin, sülfasalazin, D-penisilamin, azatiopürin, etanersept, infliximab ve adalimumab üzere.

Bu ilaçların tümünün, muhakkak aralıklarla izlenmesi gereken; kan hücrelerinde düşüklük, böbrek ve karaciğer değişiklikleri üzere yan tesirleri vardır. Bu tesirlerin birçok ilaç cinsini ve dozlarını ayarlayarak denetim edilir. Hastanın bu mevzuda şuurlu olması büyük değer taşır.

Tedavi hastaya özel planlanır; bunda da hastalığın şiddeti, eşlik eden sıhhat sorunları ve kişisel özellikler ve ihtiyaçlar ön planda tutulur. İstirahat, RA hastalarının tedavisinin en değerli modülüdür. Bilhassa akut alevli devirlerde ilgili eklemlerin istirahati önerilir. Akut devir dışında, hastanın kendini yeterli hissettiği vakitlerde istikrarlı olarak verilmiş antrenmanlar hastaya fayda sağlar.

Yeniden eklemlerin işlevlerinin korunmasında, deformitelerinin (şekil bozukluklarının) engellenmesinde “splint” ismi verilen birtakım kolay araç-gereçlerden yararlanılabilir. Splintler deformiteleri önlemekte hayli etkilidirler. Ayrıyeten, kimi kuralları uygulayarak da deformiteleri önlemeye yardımcı olabilirsiniz..

a. İş yaparken küçük eklemlerden çok büyük eklemlerinizi kullanmaya dikkat edin. Örn; Kapı açarken elinizle değil kolunuzla itin, ya da kavanoz açarken parmaklarınızla değil elinizle açın.

b. Yükü tek bir eklem yerine birden fazla ekleme dağıtmaya çalışın. Örn; bir kitabı kaldırırken bir değil iki elinizle tutup kaldırın.
c. Eklemlerinizi en “doğal” konumunda kullanmaya çalışın. Çok bükme ve zorlanmalardan kaçının.
Kimi hastalarda deformiteleri düzeltmek, ağrıyı azaltmak ya da eklemleri kullanabilir duruma getirmek için cerrahi gerekebilir.

Tedavi kararlarının tüm basamaklarında tabip ve hasta ortasında sıkı bir işbirliğine ihtiyaç vardır.

Oku: Romatoid Artrit Akciğerleri Nasıl Tesirler?