Buğday, çavdar ve arpada bulunan bir protein türevi olan glütenin, insanlara yabancı bir terim olduğu vakitler vardı. Glüteni pek fazla kişi duymamıştı. Şimdilerde, çabucak hemen her gün “glüten” sözünü duyuyorum, ama çoğunlukla kaçınılması gereken bir besin bileşeni olarak. Pekala diyetinizden glüteni büsbütün çıkarmak hakikaten makul bir karar mı?

Glütensiz diyet kimler için uygun

Glütensiz diyetler, bilhassa çölyak hastalığı olan ve çölyak olmayan glüten hassaslığı olarak bilinen bir durum için tasarlandı. Çölyak hastalığı olan şahıslarda glüten tüketildiğinde, bağırsakta karbonhidratlar, proteinler, yağlar, vitaminler ve mineraller de dahil olmak üzere besin unsurlarını emebilme özelliğini etkileyen ince bağırsak zarına ziyan veren bir bağışıklık reaksiyonu tetiklenir. Besinler uygun biçimde alınmadığında, anemi, osteoporoz, kilo kaybı ve öteki komplikasyonlara neden olarak eksiklikler ortaya çıkabilir. Glütensiz bir diyetin yapılması bağırsakların güzelleşmesini sağlar; besinler hakikat halde emilir ve karın ağrısı, şişkinlik, halsizlik ve ishal yahut kabızlık üzere semptomlar vakitle geçer.

Glütensiz bir diyetle tıbbi beslenme tedavisi, çölyak hastalığı için işe yarayacak tek tedavidir ve şayet beşerler sıkı sıkıya bu diyete uymazsa, her türlü komplikasyonları yaşayabilir. Çölyak olmayan glüten hassaslığı olan bireyler glüteni sindirmekte zorlanabilir ve çölyak hastalığına benzeri semptomlara sahip olabilirler. Lakin çölyak hastalığında görülen rahatsızlıkları daha hafif yaşarlar. Çölyak hastalığının teşhisi için kesin test, ince bağırsaktan çoklu numunelerin alındığı bir ince bağırsak biyopsisidir. Lakin, testler tamamlanıncaya kadar glütensiz bir diyet yapmaktan kaçınmak değerlidir, zira bunu yapmak gerçek bir tanıya pürüz olabilir.

Glütensiz beslenmenin dezavantajları

Gereksiz yere glüteni keserseniz, besin eksiklikleri riskini yükseltebilirsiniz. Glütensiz besinler, lif içeriği bakımından emsallerinden daha düşük içeriğe sahip olabilir. Ayrıyeten işlenmiş buğday eserlerinden alınabilecek B vitaminleri mahrum kalabilirsiniz. Ayrıyeten, glütensiz eserler, glüten içeren benzerleri kadar kalori içerebilir. Birçok glütensiz pişmiş eser, beyaz pirinç unu yahut çeşitli nişastalarla yapılır ve daha lezzetli hale getirmek için daha fazla yağ ve şeker içerir.

Bir abur cuburun glütensiz olması onun abur cubur olmasını değiştirmez. Glutensiz bir krakerin buğdayı olmasa da, hala kalorisi vardır. İnsanların gluteni diyetlerinden büsbütün çıkardıklarında daha uygun hissetmelerinin yahut kilo vermelerinin sebebi; ekmek, makarna, kurabiye ve kek üzere glütenin bulunduğu işlenmiş besinleri diyetlerinden atmak ve lif bakımından varlıklı zerzevat ve meyveleri yemek olabilir.

Son not

Bu niyetten hareketle, düşük glütenli diyetin sağlıklı bireylerdeki tesirlerinin, glütenin kendi başına alımının azalmasından kaynaklanmadığını, bunun yerine, buğday ve çavdardan alınan lifleri azaltıp; zerzevat, meyve, kinoa, yulaf, kahve üzere güçlü diyet lifi kaynağı olan besinlerin tüketimini çoğaltmalarından kaynaklanan bir değişiklik olduğu sonucuna varabiliriz. Son olarak, glütensiz bir diyete bağlı kalmak toplumsal olarak güç olabilir. Nitekim glütensiz beslenmeye çalışmak ve bir restoranda ya da bir davette glütensiz yemek yiyebilmek güç olabilir.

Sorularınız için e-posta yoluyla irtibata geçebilirsiniz.

Dyt. Serkan Sıtkı Şahin